خراسان رضوی - مورخ سه‌شنبه 1393/04/31 شماره انتشار 18741

بجستان، جانبیکی/ اکثر مسافران و گردشگرانی که وارد بجستان می شوند معمولا از روستای تاریخی مزار هم بازدید می کنند. علاوه بر این اکثر مردم بجستان حداقل یک یا دو بار در هفته برای برداشت آب شیرین و سالم به این روستا می روند، زیرا دو جایگاه برداشت آب در روستا وجود دارد که آبی سالم و بهداشتی دارد و اکثر مردم شهر بجستان این آب را به آب ایستگاه های برداشت سطح شهر ترجیح می دهند. این روستا به عنوان مرکز دهستان بجستان در 5 کیلومتری جنوب غربی بجستان قرار گرفته و 330 خانوار و 1300 نفر جمعیت دارد و به عنوان روستای هدف گردشگری بجستان شناخته شده است. مهم ترین ویژگی این روستا آثار متعدد تاریخی و گردشگری موجود در آن است که همه ساله میزبان مسافران زیادی است که عبارتند از: 1- مقبره آصف برخیا، در کنار گورستان قدیمی، مزار پیری است که مردمان او را «آصف برخیا» وزیر حضرت سلیمان می دانند و زیارت می کنند. به احتمال زیاد آصف از القاب خواجه قوام الدین نظام الملک (مشرف) خراسان در دوره تیموری بوده که بنا به حکایت روضات الجنات سد نزدیک قریه مزبور به دلیل کفایت او احداث و نام گذاری شده است. 2- قلعه تاریخی مزار در شمال شرقی مقبره آصف برخیا روی تپه ای که مشرف به مسجد قدیمی بوده و بر بالای صومعه قرار دارد. 3- صومعه مزار که قدمتی بیش از 2500 سال دارد در حاشیه شرقی گورستان قلعه مزار واقع شده و در پایین آن دالان تنگی است که در دل تپه کنده شده است و 15 متر ارتفاع دارد. این «دست کند» بسیار تاریک است و هیچ روزنه ای برای گرفتن نور از خارج در آن تعبیه نشده است. بعد از دالان تنگ وارد محوطه بازتری می شویم که مساحت آن 180 مترمربع است. این شیوه معماری رابطه مستقیمی با آب و هوای منطقه دارد. بیشترین درجه حرارت در تیرماه حدود 32 درجه است در صورتی که درون این دست کند بسیار خنک است. به گفته ذوالفقاری رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بجستان این اثر منحصر به فرد به منظور ثبت جهانی معرفی شده است. 4- قلعه دختر مزار در بالای کوهی مشرف بر باغ های روستاست. این قلعه نیز مانند سایر قلاع دختر ایران نام خود را از ناهید الهه آب، گرفته است و متعلق به دوره ساسانیان است. علاوه بر این ابنیه تاریخی مزار دارای جاذبه های طبیعی منحصر به فردی هم است که در دل کویر خودنمایی می کند.

منطقه تفریحی و ییلاقی «باغ سلیمه و ژرف» از جمله این جاذبه هاست. پس از طی مسافتی به باغستان ژرف می رسیم که قناتی دارد با آبی گوارا و باغ هایی که زردآلوهایش به شیرینی و خوش طعمی معروف است. بعد از این باغستان و در دل کوه باغ سلیمه خودنمایی می کند که این باغستان هم بسیار زیبا و دلنواز است. به گفته ذوالفقاری 2 اثر معنوی «فن و هنر سبدبافی» و «فنون شیره انگورگیری» نیز ثبت ملی شده است. اما با این همه آثار باستانی و طبیعی و نزدیکی به مرکز شهرستان باز هم این روستا مشکلات فراوانی دارد. یکی از جوانان روستا در این باره گفت با توجه به جمعیت جوان روستا متاسفانه یک سالن ورزشی نداریم و جوانان مجبورند وقت خود را در زمین خاکی یا به امور دیگر بگذرانند. وی افزود: آثار باستانی و منابع طبیعی هم هیچ گونه درآمدزایی برای مردم ندارد و جوانان معمولا برای کار به تهران می روند. رئیس شورای روستا هم ضمن اشاره به خشکسالی های اخیر گفت: در مجموع 32 رشته قنات داریم که اگر لایروبی نشود 15 رشته قنات خشک خواهد شد. «یحیی قهری» افزود: برای جلوگیری از هدررفت آب یک سد خاکی در بین کوه های باغ سلیمه اجرا شده که یک فاز آن افتتاح شده و برای تکمیل نیاز به اعتبار بیشتری است. همچنین با توجه به رسوبات زیاد قنات ژرف نیاز به نصب یک رسوب گیر است تا از تبخیر زیاد آب جلوگیری شود. وی افزود: به دلیل سرمازدگی امسال زردآلوی خوبی نداشتیم و محصولی به فروش نرسید. همچنین دامداران هم برای تهیه علوفه مشکل دارند و  دام به صورت نقدی خرید و فروش نمی شود و دامدار مجبور است دام خود را به صورت 6 ماهه بفروشد. به گفته قهری مزار تنها روستای بخش مرکزی است که مهاجرت معکوس داشته و مهاجرت جوانان به شدت کم شده است. وی در خصوص ظرفیت های گردشگری هم گفت صومعه مزار جزو 10 اثر دست کند ایران است و به تازگی پیشنهاد ثبت جهانی آن ارائه شده است. هرساله گردشگران زیادی حتی از خارج از کشور به روستا می آیند و بنابراین برای توسعه و جلوگیری از تخریب بافت قدیمی نیازمند توجه بیشتری است. یکی دیگر از نکات تامل برانگیز صدور مجوز معدنی در کوه «صبروق» است به گونه ای که شرکت پیمانکار این کوه را تخریب می کند و باعث نابودی گیاهان منحصر به فرد دارویی می شود. همچنین این کوه یکی از مکان های کوهنوردی جوانان است. اما نکته دیگری که جلب توجه می کند اجرای موفق طرح هادی است. رئیس شورای روستا در این باره گفت: با وجود مشکلات زیاد فاز یک این طرح اجرا شده است. تعدادی از اهالی در دهه 60 اقدام به خرید زمین از شورای کشاورزی روستا که زیر نظر جهاد سازندگی اداره می شد کرده بودند، اما هم اکنون با توجه به این که زمین های آن ها در طرح هادی کاربری غیر مسکونی دارد مجوز ساخت صادر نمی شود و به این دلیل مطالعات اولیه بازنگری طرح هادی شروع شده است. قهری ضمن تشکر از اداره آبفای روستایی به دلیل تامین آب شرب شبکه گفت: بنیاد مسکن 130 قطعه زمین را واگذار کرده اما به دلیل کمبود اعتبار، قادر به توسعه شبکه به این زمین ها نیست و عملا هیچ ساخت و سازی انجام نگرفته است.

با توجه به این که روستای مزار دارای منابع قوی گیاهان دارویی مانند کاکوتی، زیره کوهی، استوقودوس، آویشن و... است می توان با جذب سرمایه و کمک دولت کارگاه فرآوری این گیاهان را راه اندازی کرد تا علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار زمینه حفاظت بیشتر و اصولی تر از منابع طبیعی هم فراهم شود.